آشنایی با انواع روش های زهکشی ساختمانی
پروژه‌های عمرانی بزرگ مانند ساخت جاده‌ها، خطوط راه‌آهن، خاکریزها و باندهای فرودگاه، معمولاً مناطقی گسترده با ویژگی‌های خاک متنوع را در بر می‌گیرند. برخی از این نواحی ممکن است شامل خاک‌های نرم و تراکم‌پذیر، مانند خاک‌های آبرفتی باشند. این نوع سازه‌ها نه تنها در هنگام اجرا ممکن است با مشکلاتی از جمله ناپایداری مواجه شوند، بلکه احتمال وقوع نشست‌های طولانی‌مدت نیز در آن‌ها وجود دارد. یکی از راهکارهای مناسب در این شرایط، استفاده از روش ساخت‌وساز مرحله‌ای است. این روش به زمان نیاز دارد تا فشار آب حفره‌ای ایجادشده کاهش یافته و خاک از طریق فرآیند تحکیم، مقاومت برشی بیشتری پیدا کند. با این حال، بسته به میزان نفوذپذیری خاک در محل، این فرآیند ممکن است زمان زیادی ببرد که از بازه زمانی مجاز پروژه فراتر رود. خوشبختانه، این چالش با بهره‌گیری از تکنیک‌های زهکشی مناسب قابل رفع است و می‌توان روند ساخت را تسریع کرد.
شما میتوانید تمامی شیرآلات و شیرفلکه های صنعتی را از نمایندگی فاراب خریداری کنید.
زهکشی ساختمان چیست؟
زهکشی ساختمان فرآیندی است که با هدف خشک‌سازی و منحرف کردن آب از زمین‌های دارای سطح ایستابی بالا انجام می‌شود. در این عملیات، با بهره‌گیری از روش‌های متنوع، آب را از اطراف ساختمان دور می‌کنند تا از ورود رطوبت به سازه و آسیب به فونداسیون جلوگیری شود. سطح ایستابی به مکانی اطلاق می‌شود که آب به صورت طبیعی در زمین وجود دارد و ممکن است با بارش باران یا افزایش آب‌های زیرزمینی تغییر کند. از طریق زهکشی، سطح ایستابی آب به میزانی کاهش می‌یابد که برای ساختمان بی‌خطر باشد. این فرآیند با حذف آب اضافی از زمین، نقش مهمی در حفظ ایمنی و پایداری سازه ایفا می‌کند و به عنوان یکی از اصول اساسی در پروژه‌های ساختمانی شناخته می‌شود.
مهم ترین کاربردهای زهکشی ساختمان
برخی از کاربردهای سیستم‌های زهکشی عبارت‌اند از:
- جلوگیری از نفوذ آب کانال‌ها یا رودخانه‌ها به اراضی ساختمان‌سازی برای محافظت از سازه‌ها
- هدایت آب‌های سطحی و فاضلاب به مسیرهای مشخص
- پیشگیری از افزایش سطح آب‌های زیرزمینی
- بهبود کیفیت خاک و افزایش قابلیت‌های آن
- تقویت ظرفیت باربری خاک در زیر فونداسیون ساختمان
- کاهش هزینه‌های مرتبط با پایدارسازی و گودبرداری سازه‌ها
- کاهش خطر ریزش در گودبرداری‌های ساختمانی با کنترل نفوذ آب
- جلوگیری از آسیب‌های احتمالی به ساختمان در زمان بهره‌برداری
- آماده‌سازی بستر مناسب برای روف‌گاردن در ساختمان‌های تجاری و برج‌های مسکونی بزرگ
- اجرای زهکشی در پی و گودبرداری‌های مربوط به ساخت و ساز
این موارد نشان‌دهنده اهمیت بالای زهکشی در ایمنی و کارایی پروژه‌های عمرانی و ساختمانی هستند.
انواع روش های زهکشی ساختمان
روش‌های مختلفی برای اجرای زهکشی در ساختمان‌ها وجود دارد که انتخاب هر یک از آن‌ها بستگی به نوع خاک، شرایط آب و هوایی و ویژگی‌های منطقه دارد. این روش‌ها عبارتند از:
- زهکشی طبیعی: در این روش، از لوله‌هایی متناسب با ویژگی‌های زمین و تغییرات ارتفاع استفاده می‌شود. اتصال به خطوط اصلی در این نوع زهکشی به صورت باز است و بیشتر در زمین‌های کشاورزی و آبیاری استفاده می‌شود.
- زهکشی شبکه‌ای: این سیستم شامل لوله‌های فرعی و اصلی است که به طور منظم آب را از لوله‌های فرعی به لوله‌های اصلی هدایت می‌کند و در نهایت آب از زمین خارج می‌شود.
- زهکشی بادبزنی: در این روش، لوله‌های فرعی به صورت بادبزنی در اطراف ساختمان قرار می‌گیرند و آب را جمع‌آوری کرده و به لوله اصلی منتقل می‌کنند. این روش پیچیده است و نیاز به انتخاب مسیر دقیق برای اتصال لوله‌های فرعی به لوله اصلی دارد تا از فرسایش جلوگیری شود و هزینه‌ها کاهش یابد.
- زهکشی خندقی: در این روش، باید مسیر آب‌های زیرزمینی قطع شده و به سمت مسیر اصلی هدایت شوند. برای انجام این عمل، چندین شبکه زهکشی باید در اطراف ساختمان طراحی و پیاده‌سازی شود.
- زهکشی جناقی: در این نوع زهکشی، لوله‌های فرعی باید با شیب و زاویه مشخصی به سمت لوله اصلی هدایت شوند. در این روش، طول لوله‌های فرعی نباید بیشتر از 30 متر باشد
انواع سیستم های زهکشی ساختمان
سیستم‌های زهکشی به چندین نوع مختلف تقسیم می‌شوند:
- سیستم زهکشی سطحی زیر فونداسیون: در این سیستم، کانال‌های زهکشی با مواد مناسب پر می‌شوند. علاوه بر این کانال‌ها، این سیستم شامل پتوی زهکشی بستر و ایستگاه پمپاژ نیز است.
- سیستم زهکشی نیمه عمیق: این روش از حفر چاه‌هایی پر شده با مصالح زهکشی استفاده می‌کند. در کنار این چاه‌ها، کانال‌ها، گالری اتصال دهنده، ایستگاه پمپاژ و ایستگاه حفاری در بستر گود نیز وجود دارد.
- سیستم زهکشی عمیق: در این روش، چندین چاه در تراز پایین‌تر از کف گود در اطراف ساختمان نصب می‌شود. این سیستم شامل گالری اتصال دهنده و ایستگاه پمپاژ حفاری است و هدف آن کاهش سطح ایستایی آب در داخل و اطراف ساختمان است.
روش اجرای زهکشی
برای اجرای سیستم زهکشی، ابتدا باید شیب محل قرارگیری ساختمان و سطح ایستایی آب بررسی شود. در صورت عدم مناسب بودن شیب، برای هدایت آب از لوله‌های سفالی یا سیمانی استفاده می‌شود. در این فرایند باید به نکات زیر توجه کرد:
- حفر کانال‌هایی در اطراف زمین، با عمقی متناسب با نوع خاک محل. به‌عنوان مثال، در خاک‌های سنگی از عمق 60 تا 90 سانتی‌متر و در خاک‌های سبک 90 تا 120 سانتی‌متر حفاری انجام می‌شود.
- قطر داخلی لوله‌های فرعی که در سیستم زهکشی استفاده می‌شوند معمولاً بین 6.5 تا 7.5 سانتی‌متر است و قطر لوله‌های اصلی بین 7.5 تا 10 سانتی‌متر می‌باشد.
- لوله‌های مورد استفاده در سیستم زهکشی باید در کف کانال قرار گیرند تا رطوبت باعث جلوگیری از رسوب خاک در داخل لوله‌ها نشود.
این اقدامات کمک می‌کند تا عملکرد سیستم زهکشی بهینه و موثر باشد و آب اضافی به‌درستی از محل ساختمان دور شود.
نکات مهم درباره ی زهکشی ساختمان
برای اجرای صحیح سیستم زهکشی، مصالح زهکشی باید به‌صورت لایه‌لایه و منظم قرار داده شوند. دیواره‌های چاه‌های حفر شده باید با استفاده از کول‌های بتنی مسلح تقویت گردند و فاصله میان کول‌ها و خاک طبیعی با مصالح درشت‌دانه پر شود. این روش کمک می‌کند تا از ناپایداری دیواره‌های گود جلوگیری شود. در فرآیند اجرای زهکشی، کانال‌های زهکش باید به‌طور منظم در طول حداکثر 3 متر حفر شده و با مصالح زهکشی پر شوند. در صورتی که چاله آسانسور یا هر نوع چاه دیگری پایین‌تر از سطح فونداسیون قرار گیرد، باید مهندس مشاور را از این موضوع مطلع کرد تا جزئیات آب‌بندی به‌درستی تعیین گردد. قبل از شروع عملیات زهکشی، ضروری است که گزارش‌های محلی و نقشه‌های اجرایی به‌دقت بررسی شده و در صورت وجود هرگونه ابهام یا ایراد، به طراح اطلاع داده شود. به‌علاوه، به‌دلیل اینکه بر روی لایه آخر زهکش افقی بتن مگر ریخته می‌شود، برای جلوگیری از نشست بتن مگر، باید اطمینان حاصل کرد که مصالح زهکشی به حداقل 80% تراکم رسیده باشند.
سخن پایانی
در نهایت، اجرای صحیح و دقیق سیستم‌های زهکشی در ساختمان‌ها نه‌تنها از آسیب به فونداسیون و سازه جلوگیری می‌کند، بلکه از بروز مشکلات بلندمدت مانند نشست یا نفوذ رطوبت به درون ساختمان نیز پیشگیری می‌نماید. انتخاب روش مناسب زهکشی، متناسب با شرایط خاک، میزان آب‌های زیرزمینی و نوع ساخت‌وساز، اهمیت ویژه‌ای دارد. با رعایت اصول مهندسی و استفاده از مصالح استاندارد در فرآیند زهکشی، می‌توان به دوام و پایداری سازه‌ها اطمینان حاصل کرد و هزینه‌های احتمالی ناشی از مشکلات رطوبتی و فرسایش را به حداقل رساند. بنابراین، توجه به اجرای دقیق زهکشی از مراحل ابتدایی طراحی تا پایان ساخت، عامل کلیدی در تضمین سلامت و ایمنی ساختمان‌ها به شمار می‌رود.